Marianna K.

Το έχετε κάνει καραμέλα. Το έχετε συζητήσει από τη μία, το έχετε συζητήσει από την άλλη, το έχετε βρίσει. Το έχετε σχολιάσει τόσο που καταντάει κουραστικό.


.

Δεν νομίζω να είμαι η μόνη που εκνευρίζεται από τις προκαταλήψεις και από τις ταμπέλες που βάζουν οι άνθρωποι. Ξέρετε, αυτά τα συμπεράσματα τα οποία λαμβάνονται τελείως αυθαίρετα, χωρίς οι άλλοι να γνωρίζουν πραγματικά το άτομο, την ψυχοσωματική τους κατάσταση ή, γενικά, κάτι πέρα από τα εντελώς επιφανειακά ή αυτά που προβάλλει. Οι ταμπέλες που κανένας μας δεν μπορεί να αποφύγει. Και το κακό δεν είναι μόνο αυτό, είναι πως δεν μπορούμε να νικήσουμε σε καμία κατάσταση. Τι εννοώ; Απλό.

Κρατιέμαι αρκετό καιρό για να μη γράψω αυτό το κείμενο, σκεπτόμενη το γεγονός ότι δε μ'αρέσει να μαζοποιώ τους ανθρώπους, αλλά το ποτήρι ξεχείλισε.

Ένα πράγμα που σιχαίνομαι περισσότερο από τους χαζούς (τους πραγματικά χαζούς όμως) ανθρώπους είναι τα φερέφωνα. Αναφέρομαι στους ανθρώπους χωρίς προσωπικές απόψεις και ιδέες, οι οποίοι είναι φερέφωνα ιδεών άλλων ανθρώπων, είτε αυτοί είναι κοντινοί (όπως η οικογένεια, η σχέση, οι φίλοι κλπ), είτε αυτοί είναι πιο μακρινοί (όπως οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι και άλλοι).
Αυτή η κατηγορία ανθρώπων, χωρίς να γνωρίζουμε αν το κάνει επίτηδες ή άθελά της, υποστηρίζει τις απόψεις ορισμένων ατόμων, τα οποία θέλει δε θέλει θεοποιεί, και τις μεταφέρει αυτούσιες στους δικούς της κύκλους χωρίς κανενός είδους επεξεργασία. Αυτή η ομάδα ανθρώπων χαρακτηρίζεται ως μάζα, ως όχλος χωρίς ίχνος κοσμοθεωρίας, κριτικής σκέψης και προσωπικών ιδεών.
Το γνωρίζω καλά ότι θα σκέφτεστε πως η υποστήριξη ατόμων που αγαπάμε είναι αναγκαία, αλλά όχι όταν φτάνει στο επίπεδο του να μη βοηθά το άτομο αυτό να εξελιχθεί ως προσωπικότητα. Οι άνθρωποι αναπτύσσουν σχέσεις με άλλα άτομα με σκοπό την πνευματική τους εξέλιξη και γι αυτό το λόγο θεωρώ ως προσωπικό μου χρέος την επεξεργασία των μυνημάτων που δέχομαι από τον καθένα και την άσκηση (καλοπροαίρετης πάντα) κριτικής σε αυτά τα άτομα, όχι μόνο για να αναπτυχθώ εγώ πνευματικά, αλλά και για να δουν αυτοί μία διαφορετική οπτική γωνία του κάθε θέματος και να πάψουν να είναι απόλυτοι.
Όμως, τα φερέφωνα στα οποία αναφέρομαι, ή όπως θέλω να τα αποκαλώ, "πρόβατα κοσμοθεωρίας", είναι πεπεισμένοι πως το άτομο το οποίο υποστηρίζουν ή ακολουθούν έχει πάντα δίκιο, πως ό,τι και να κάνει είναι καλό και πως ό,τι και να πει θα έπρεπε να είναι νόμος. Έτσι, δικαιωματικά, μεταδίδουν στους φίλους, την οικογένεια και τους γνωστούς τους κάθε μύνημα που τους προβάλλεται, ακόμα και όταν δεν μπορούν να καταλάβουν το νόημα αυτών.
Έχουμε καταντήσει, λοιπόν, να αναφερόμαστε σε ένα νέο είδος φανατισμού, ένα είδος φανατισμού που περιλαβάνει ανθρώπους- θαυμαστές άλλων, που εξυψώνει ορισμένα άτομα και τους κάνει να πιστεύουν πως έχουν κατακτήσει την άπτεστη γνώση.
Δεν θέλω να αναφερθώ προσωπικά σε άτομα ή σε καταστάσεις, βέβαια, αλλά θέλω να τονίσω τη σημασία της προσωπικής έρευνας πριν την παρουσίαση και την παράθεση απόψεων. Επίσης θα ήθελα να πω πως η μαζοποίηση των ανθρώπων δεν οδηγεί σε καμία περίπτωση στην πρόοδο ενός κράτους και μίας κοινωνίας, αλλά αντιθέτως, στην καταστροφή της και στην ιδιέταιρα εύκολη δημαγωγία της. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να ρωτήσει ο αναγνώστης τον εαυτό του αν έχει υπάρξει, ή αν είναι ακόμα, θαυμαστής ανθρώπων και φερέφωνο ιδεών και όχι άτομο με προσωπικές απόψεις.
Βέβαια, τελικά, τα πρόβατα στα οποία αναφέρθηκα προηγουμένως, λέτε να καταλαβαίνουν το πόσο ενοχλητικοί είναι ή να νομίζουν ότι απλά ταυτίζονται και συμφωνούν με το 100% των πραγμάτων που κάνουν τα είδωλά τους;

Απόσπασμα από συζήτηση που άκουσα στο τρένο μεταξύ μίας κυρίας και μίας νεαρής κοπέλας.

Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες έπρεπε να εξηγήσω τις θρησκευτικές μου πεποιθήσεις. Λαμβάνοντας αυτό ως έναυσμα, λοιπόν, γράφω αυτό το κείμενο για να ξεκαθαρίσω τη στάση μου απέναντι στα θρησκεύματα.

Δηλώνω άθρησκη, όχι απλώς Άθεη. Δεν αρνούμαι μόνο την ύπαρξη του Θεού, στον οποίο βασίζεται ο Χριστιανισμός σε όλες του τις μορφές, αλλά αρνούμαι να πιστέψω στην ύπαρξη οποιασδήποτε θεότητας, σε οποιαδήποτε μορφή κι'αν είναι.
Γιατί αυτό; Απλή ερώτηση. Είναι θέμα κοσμοθεωρίας και πνευματικής ανάπτυξης. Χωρίς να θέλω να κατακρίνω τους ανθρώπους που πιστεύουν, δεν μπορώ να καταλάβω πως γίνεται να υπάρχει κάποια ανώτερη δύναμη η οποία «αφήνει» τόσο κόσμο να βασανίζεται καθημερινά, τόσα παιδιά να πεθαίνουν και τόσους ανθρώπους να ζουν κάτω απ το όριο της φτώχειας ενώ άλλοι γίνονται πλουσιότεροι ανά λεπτό. Προσωπικά είμαι ένας άνθρωπος που δε θα μπορέσει ποτέ να ανεχτεί την αδικία που υπάρχει στον κόσμο, το πως κάποιοι έτυχε να γεννηθούν σε μία πιο εύπορη οικογένεια, κοινωνία, χώρα, ακόμα και ήπειρο, ενώ άλλοι έτυχε να γεννηθούν σε ένα μέρος χωρίς νερό, φαγητό, ένδυση και ηλεκτρισμό. Δεν μπορώ να καταλάβω πως αυτή η «δίκαιη» δύναμη, που αγαπάει όλους τους ανθρώπους και που θέλει μόνο το καλό και την ειρήνη στον κόσμο «αφήνει» την ύπαρξη πολέμων, την προσφυγιά και την βίαιη αντιμετώπιση ανθρώπων απ'τους συνανθρώπους τους. Δεν μπορώ να καταλάβω πως γίνεται να υπάρχει κάποιου είδους ανώτερη δύναμη, η οποία έχει τόσα ονόματα, τόσες μορφές, τόσες ικανότητες, αλλά όλως τυχαίως διδάσκει κάτι διαφορετικό σε κάθε της μορφή. Είναι γεγονός, στην τελική, πως κάθε θρησκεία έχει άλλους κανόνες, άλλες αξίες και προσπαθεί να περάσει διαφορετικά μηνύματα στον κάθε πιστό. Δεν μπορώ να καταλάβω την ύπαρξη θρησκειών που επιβάλλουν το μαρτύριο στον κάθε άνθρωπο, ο οποίος αναζητεί τη «λύτρωση». Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τίποτα παρά ένα κόλπο. Είναι ένα απλό κόλπο: βάζεις κάποιον να περάσει τόσα μαρτύρια που το οτιδήποτε καλύτερο του δείξεις δηλώνει λύτρωση. Τελειώνοντας, για να μην σας κουράσω, δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να υπάρχει κάποια θρησκεία που διδάσκει την αγάπη προς τον πλησίον εκτός μερικών ομάδων ανθρώπων, που κατά την άποψη της θρησκείας είναι αμαρτωλοί, χωρίς εκείνοι να φταίνε τις περισσότερες φορές. Τί εννοώ με αυτό; Για παράδειγμα, ο γνωστός και πολυαγαπημένος μας Χριστιανισμός, η πιο «φιλελεύθερη» θρησκεία, όπως αποκαλείται από πολλούς, διδάσκει την έκφραση «αγαπάτε αλλήλους ως εαυτόν» (να αγαπάτε δηλαδή τους άλλους όπως και τον εαυτό σας), ενώ ταυτόχρονα αφορίζει τους ομοφυλόφιλους, τους αλλόθρησκους και άλλους, αποκαλώντας τους αμαρτωλούς. Δεν σας ακούγεται λίγο γελοίο; Μία θρησκεία που διδάσκει την αγάπη να μισεί ανθρώπους που δε διάλεξαν χαρακτηριστικά όπως η σεξουαλική τους προτίμηση, η θρησκεία τους, οι πεποιθήσεις τους; Μία θρησκεία που αφήνει τους ανθρώπους ελεύθερους να επιλέξουν το δρόμο τους να μισεί όποιον δεν ασπαστεί (αν όχι κατά γράμμα, στο μεγαλύτερο μέρος) τις θέσεις της;

Δεν βρίσκομαι, όμως, εδώ για να μισήσω κάποια συγκεκριμένη θρησκεία, ούτε κάποιο συγκεκριμένο θεό. Είμαι εδώ για να παραθέσω τις απόψεις μου σε αυτό το θέμα, αφού είναι φανερό πως το να είσαι Άθεος ή έστω Άθρησκος σε αυτήν την εποχή λαμβάνεται ως μόδα. Πολλοί ασπάζονται αυτές τις απόψεις χωρίς να ξέρουν γιατί, δεν τις υποστηρίζουν, δηλώνουν κάτι αλλά κρατούν αυτά που τους συμφέρει από την κάθε θρησκεία (το πιο απλό παράδειγμα, δηλώνουν άθεοι αλλά γιορτάζουν το όνομά τους). Γι' αυτούς τους λόγους, λοιπόν, έχω απαρνηθεί την ύπαρξη οποιασδήποτε θεότητας. Δεν είμαι εδώ για να σας πω ότι δε θα έπρεπε να πιστεύετε βέβαια, γράφω αυτό το κείμενο για να σας πω πως κατά την άποψή μου, κανένας θεός και καμία θρησκεία δεν δίνει δύναμη στον άνθρωπο, δε βασιζόμουν και δε θα βασιστώ ούτε στιγμή σε κάποια ανώτερη δύναμη για να λύσει τα προβλήματα που έχω δημιουργήσει εγώ.

Το κείμενο είναι γραμμένο για όσους έχουν προσπαθήσει να "χωρέσουν" στα πρότυπα ομορφιάς της κοινωνίας μας, για όσους έχουν κλάψει γιατί δεν είναι τέλειοι και για όσους έχουν χαλάσει πολύ χρόνο και ενέργεια κοιτώντας αρνητικά τον εαυτό τους. Κατανοώ ότι δε θα είναι ευρέως κατανοητό, ειδικότερα απ'αυτούς που δεν έχουν περάσει κάτι παρόμοιο.

Πριν διαβάσεις το κείμενο απάντησέ μου σε αυτή την ερώτηση: Σε αγαπάς;
Αν η απάντηση είναι ναι τότε απάντησέ μου σε αυτό: Σε αγαπούσες πάντα;
Αν η απάντηση είναι όχι, καταλαβαίνω. Είναι δύσκολο να κοιταχτείς στον καθρέπτη και να αγαπήσεις αυτό που βλέπεις, είναι δύσκολο να κοιτάς το σώμα σου, το δέρμα σου, το πρόσωπό σου, τα μάτια σου, τα μαλλιά σου και να σ'αρέσουν έτσι όπως είναι.
Είναι δύσκολο γιατί έχουμε μεγαλώσει με λανθασμένα πρότυπα ομορφιάς, πρότυπα που είναι ανθρωπίνως αδύνατο να φτάσουμε μόνο και μόνο επειδή είναι πλαστά, πρότυπα που μας προβάλλονται στα πλαίσια μίας εμπορευματοποιημένης κοινωνίας με απώτερο σκοπό την αγορά προϊόντων μέσω της δημιουργίας συναισθημάτων ανασφάλειας και διάθεσης αυτοκατάκρισης στον καταναλωτή. Είναι πολύ δύσκολο να βγούμε απ'αυτό το παιχνίδι αφού δεχόμαστε τέτοιου είδους μηνύματα από παντού, όπου και να κοιτάξουμε, ό,τι και να ακούσουμε, όπου και να πάμε συνεχώς βλέπουμε "τέλειους" ανθρώπους και αναρωτιόμαστε γιατί δεν είμαστε σαν αυτούς.
Έχουμε φτάσει στο σημείο να δημιουργούμε ατέλειες πάνω μας εκεί που δεν υπάρχουν, να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και αυτό που βλέπουμε να μην έχει καμία σχέση με αυτό που όντως είμαστε, να σκεφτόμαστε "ωχ πως είμαι έτσι" αντί να σκεφτόμαστε κάτι θετικό για την εμφάνισή μας.
Μεγαλώνουμε σε μία εποχή όπου η αυτοκατάκριση και η ανασφάλεια έχουν γίνει κομμάτι της καθημερινής μας ζωής, όπου κανείς δεν τολμά να αμφισβητήσει αυτές τις αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του με το φόβο του να φανεί υπερόπτης και αλαζόνας, όπου μέχρι και η παραμικρή ατέλεια μας φαίνεται τεράστιο πρόβλημα. Έχουμε καταντήσει να κάνουμε το φυσιολογικό αφύσικο και άσχημο.
Βέβαια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως υποκρισία η κατάκριση αυτού του φαινομένου από ένα άτομο το οποίο το βίωνε για πάνω από 10 χρόνια και ακόμα δεν έχει ξεπεράσει πλήρως. Δίνεται όμως η ευκαιρία σε εσένα να αλλάξεις αυτήν την παράδοση που έχει δημιουργηθεί.
Γιατί πλέον αναφερόμαστε σε ένα έθιμο, το έθιμο της ψυχολογικής αυτοκαταστροφής.

Πιστεύω πως όλοι μας έχουμε βρεθεί σε ένα σημείο της ζωής μας όπου θέλουμε να κάνουμε κάτι αλλά φοβόμαστε τις αντιδράσεις. Φοβόμαστε να το πούμε δυνατά γιατί φοβόμαστε τι θα πει ο κόσμος, αν θα υπάρχουν θετικές οι αρνητικές αντιδράσεις, αν θα σχολιαστούμε, αν θα χαλάσει η δημόσια εικόνα μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κρατάμε βαθιά μέσα μας αυτές τις ιδέες και τις επιθυμίες, οι οποίες τελικά παραμένουν κομμάτια τις φαντασίας μας, απωθημένα, σκέψεις που μας κινούν απλά την περιέργεια.
Έχουμε κάτσει ποτέ, όμως, να σκεφτούμε από που προέρχεται αυτός ο φόβος; Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ «τι κι'αν»;

Κάτσε λοιπόν και κάνε μία απλή ερώτηση στον εαυτό σου. Ποιά ήταν η τελευταία φορά που είπες ότι δε σε νοιάζει η άποψη των άλλων και υποστήριξες κάτι που σ'αρέσει;
Αν η απάντηση «είναι όχι τόσο πρόσφατα», κάτι που φαντάζομαι θα απαντήσουν οι περισσότεροι από εμάς, μήπως πρέπει να βρούμε από τι προκλήθηκε αυτό;

Είναι ευραίως γνωστό πως ζούμε σε μία κοινωνία που μας μεταδίδει, υποσυνείδητα πάντα, μυνήματα ότι πρέπει να νοιαζόμαστε για την άποψη των άλλων, όπου η κατάκριση είναι φαινόμενο καθημερινό και όπου ο κόσμος ζει φοβισμένος για τις αντιδράσεις που θα λάβει αν κάνει κάτι που πραγματικά του αρέσει, κάτι έξω απ'το συνηθισμένο, αν δεν ακολουθήσει για μία φορά την πεπατημμένη και αν υποστηρίξει την άποψή του. Φοβόμαστε την απόρριψη κρυρίως, την απόρριψη απ'τους γονείς μας, τους φίλους μας, τους συγγενείς μας, τους εργοδότες μας και -γενικότερα- την κοινωνία.

Όταν λοιπόν μας έρθει μία δημιουργική ιδέα, όταν έχουμε ένα "HA! moment", όπως αρκετοί το αποκαλούν, μπαίνουμε σε βαθιές και συνεχόμενες σκέψεις, όχι όμως αυτές που θα έπρεπε να έχουμε. Συνήθως δεν μπαίνουμε σε σκέψεις που θα μας οδηγήσουν στην πραγματοποίηση αυτής της ιδέας, που θα εξετάσουν τις πιθανότητες επιτυχίας της και που, τελικά, θα μας οδηγήσουν στην περεταίρω έρευνα για την υλοποίηση ή την απόρριψή της, αλλά μπαίνουμε σε αρνητικές σκέψεις. Σκεφτόμαστε την αποδοκιμασία από τους γύρω μας, σκεφτόμαστε την αρνητική ενέργεια που θα δεχθούμε όταν τους πούμε κάτι πρωτότυπο, σκεφτόμαστε σχόλια του τύπου "δεν υπάρχει περίπτωση να πετύχει κάτι τέτοιο" που συνήθως συνοδεύονται με γέλωτα και συνήθως οδηγούμαστε σε σκέψεις που χαρακτηρίζοντα υπερβολικές και παράλογες. 'Ετσι, σπρώχνουμε τις ιδέες μας στο πίσω μέρος του μυαλού μας, μαζί με τις υπόλοιπες που έχουν συσσωρευθεί όλα αυτά τα χρόνια.

Έχουμε μεγαλώσει σε μία κοινωνία όπου υπάρχει έντονη έλλειψη δημιουργηκότητας, όπου εκπαιδευόμαστε έτσι ώστε να σκεφτόμαστε όλοι το ίδιο, να μαζοποιούμαστε και να καταδικάζουμε το διαφορετικό. Οι άνθρωποι με τους οποίους συναναστρεφόμαστε, αλλά και εμείς οι ίδιοι κρυβόμαστε, υποβιβάζουμε τις ιδέες μας, τα θέλω μας και τα πστεύω μας και μπαίνουμε σε ένα φαύλο κύκλο, όπου προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας με το ίδιο σκεπτικό που έιχαμε όταν τα δημιουργήσαμε, απορρίπτοντας τις καινούριες και πρωτότυπες ιδέες. Έτσι, όμως, καταλήγουμε δυστυχισμένοι, μίζεροι και πιο μπερδεμένοι από ποτέ.

Γι'αυτό το λόγο κάνω έκλληση σε εσένα αναγνώστη, βασικά σε προκαλώ. Σε προκαλώ να υποστηρίξεις μία φορά αυτό που πιστεύεις, αυτό που σ'αρέσει, αυτό που θες. Σε προκαλώ να γυρίσεις και να πεις σε κάποιον «δε με ενδιαφέρει αν δε συμφωνείς ή αν δε σ'αρέσει, εμένα μ'αρέσει και μου αρκεί αυτό».
Το διαφορετικό τρομάζει τους ανθρώπους και γι'αυτό οι περισσότροι θα σε κατακρίνουν, αλλά, αν το σκεφτείς, τα πιο απλά πράγματα τις καθημερινής σου ζωής ήταν και αυτά κάποτε περίεργες ιδέες.Φαντάσου ένα κόσμο όπου αυτοί οι άνθρωποι φοβήθηκαν και δεν κυνήγησαν τις τρελές τους σκέψεις. Αφού το έκαναν αυτοί, γιατί όχι και εσύ;

Έχω το θάρρος να θέλω να αγγίξω ένα φαινόμενο που με αηδιάζει, ένα φαινόμενο που γίνεται σε κάθε κοινωνία σε όλον τον κόσμο και μου προκαλεί αισθήματα έντονου αποτροπιασμού, το φαινόμενο της έλλειψης σεβασμού που δείχνει το αντρικό φύλο στο γυναικείο.
Όλες οι γυναίκες, πιστεύω, έχουμε βιώσει αυτό το φαινόμενο, αυτό το φαινόμενο ασέβειας προς το πρόσωπό μας, προς το σώμα μας, προς τον τρόπο ντυσίματός μας, και κυρίως, προς εμάς. Δεν είναι, εξάλλου, σπάνιο το φαινόμενο του να περπατάς στο δρόμο και να δέχεσαι βλέματα, ματιές που συχνά συνοδεύονται από προκλητικά σχόλια για την εμφάνισή σου, κορναρίσματα και σχόλια από άντρες που οδηγούν, άντρες κάθε ηλικίας, της ηλικίας του πατέρα σου, του αδερφού σου, μέχρι και του παππού σου.
Δεν μπορώ να περιγράψω τα συναισθήματα αηδίας και ασέβειας που νιώθω κάθε φορά που περπατάω στο δρόμο και ακούω ένα τέτοιο σχόλιο, κάθε φορά που βλέπω έναν ηλικιωμένο άντρα να με κοιτάει λες και είμαι μία φρατζόλα ψωμί, κάθε φορά που κάθομαι σε μία καφετέρια με τις φίλες μου και η παρέα των αγοριών στο διπλανό τραπέζι σχολιάζει την εμφάνιση μας και το «ποια θα πήδαγαν πιο εύκολα».
Δεν είμαστε αντικείμενα ευχαρίστησης των αντρών, ούτε εκθέματα σε μνημείο για να κοιτάνε και να σχολιάζουν τόσο έντονα. Δεν είμαστε άνθρωποι χωρίς αφτιά και αισθήματα, κατώτερα όντα που μπορούν να δέχονται προκλητικά σχόλια αυτού του είδους χωρίς να έχουν το δικαίωμα της αντίδρασης.
Είναι κοινώς αποδεκτό, βέβαια, να υπάρχουν τέτοιου είδους σχόλια, αλλά δεν είναι κοινώς αποδεκτό να υπάρχει αντίδραση. Οι άντρες βλέπετε προσβάλλονται κάθε φορά που γυρνάμε και τους κοιτάμε με αηδία όταν μας αποκαλούν το οτιδήποτε, όταν απαντάμε ή έστω τολμούμε να σηκώσουμε το φρύδι μας στα σχόλιά τους, το θεωρούν ασέβεια και ακόμα χειρότερα, μας αποκαλούν κάτι χειρότερο γιατί ισχυρίζονται πως το μόνο που κάνουν είναι να μας κάνουν κοπλιμέντα.
Δεν είναι έτσι, οι συμπεριφορές αυτές δε φανερώνουν διάθεση για κοπλιμέντα. Οι συμπεριφορές αυτές χαρακτηρίζονται ως γλοιώδεις και τα «κοπλιμέντα» αυτά ως χυδαία σχόλια. Κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας έχει το δικαίωμα να περπατάει στο δρόμο χωρίς να παρενοχλείται με τη δικαιολογία ότι προκαλούσε. Κανένας δεν έχει σκοπό να προκαλεί αναδικνύοντας το σώμα του και καμία γυναίκα που σέβεται τον εαυτό της δεν αποζητά τέτοιου είδους σχολιασμούς στην καθημερινή της ζωή, σχολιασμούς που αρχίζουν από τη νεαρή εφηβική ηλικία και αργούν να τελειώσουν, γεγονός που αναγκάζει τις γυναίκες να δέχονται τα σχόλια αυτά κάθε μέρα επί αρκετά χρόνια. Κρίνεται αναγκαία, λοιπόν, η διδασκαλία αμοιβαίου αλληλοσεβασμού σε γυναίκες και άντρες.

Εξ'άλλου, αφού κανένας άντρας δε θέλει να βλέπει κάποια  γυναίκα στη ζωή του να υφίσταται κάτι τέτοιο, γιατί να το κάνει σε άλλες;